Ο Λουφτού Καραντάγ είναι 96 ετών, γεννηθείς το 1914 στα Γιάννινα. Τουρκογιαννιώτης βέρος. Έφυγε από τα Γιάννινα μαζί με χιλιάδες άλλους Τουρκογιαννιώτες στην ηλικία των 10 ετών, κατά την εφαρμογή της Συνθήκης της Λοζάννης για την ανταλλαγή πληθυσμών, που άρχισε να εφαρμόζεται και στα Γιάννινα το 1923 και ολοκληρώθηκε περί τα 1925.Ο Λουφτού εξακολουθεί να μιλά πολύ καλά την ελληνική γλώσσα και μάλιστα με την γιαννιώτικη προφορά και τα γλωσσικά ιδιώματα της εποχής του. Λίγο πριν κλείσει έναν αιώνα ζωής ο Λουφτού, ο γηραιότερος επιζών Τουρκογιαννιώτης που μετακινήθηκε στην Τουρκία από τα Γιάννινα μαζί με την οικογένειά του, θα βρεθεί και πάλι στην πόλη, όπου γεννήθηκε! Στις 18 Ιουνίου μία ομάδα απογόνων ανταλλαγέντων από διάφορες περιοχές της χώρας, μεταξύ αυτών και ο Λουφτού θα βρίσκονται στα Γιάννινα, στα πλαίσια της εκδρομής που πραγματοποιεί το Ίδρυμα Αποδήμων Λοζάννης (LMV) που ιδρύθηκε το 2000 στην Κωνσταντινούπολη από μετανάστες, που βρέθηκαν στην Τουρκία και άρχισαν να οργανώνονται και να αναζητούν επαφές με την πατρίδα τους και τα προγονικά τους εδάφη...
Έκτοτε έχουν γίνει κάπoιες σποραδικές επισκέψεις σε διάφορα μέρη της Ελλάδας από όπου οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους έφυγαν για την Τουρκία στα πλαίσια της ανταλλαγής, όμως η φετινή επίσκεψη θα είναι πιο οργανωμένη. Οι επισκέπτες από την Τουρκία θα ξεκινήσουν από τη Θεσσαλονίκη την περιοδεία στα προγονικά τους εδάφη, θα ακολουθήσουν η Έδεσσα, τα Γιαννιτσά, η Καστοριά και τελικός προορισμός θα είναι τα Γιάννινα. Όπως περιγράφεται και στο πρόγραμμα της επίσκεψης πρώτος σταθμός θα είναι το Δημοτικό Μουσείο (Τζαμί Ασλάν Πασά), δεύτερος ο τάφος του Αλή Πασά και το Βυζαντινό Μουσείο στην Ακρόπολη του Κάστρου, ενώ θα γίνει και περιήγηση στο Κάστρο.
Επικεφαλής ένας απόγονος του Εσάτ Πασά!
Πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο στην εκδρομή, αλλά και γενικότερα στην σύσταση του Ιδρύματος και στην προσπάθεια επαναπροσέγγισης των σχέσεων των δύο πλευρών κατέχει ο Μπουλέντ Κοτσάμεμι, Τουρκογιαννιώτης κι αυτός, απόγονος του Εσάτ Πασά, που παρέδωσε την πόλη στον διάδοχο Κωνσταντίνο στην απελευθέρωση της το 1913. Ο Μπουλέντ ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη, αλλά δεν ξεχνά την καταγωγή του. Μάλιστα είναι ο δημιουργός ενός blog στο Ίντερνετ, με τίτλο το Yanya/Ioannina/Jannina στη διεύθυνση http://yanyafbk.blogspot.com/ , όπου μιλά με νοσταλγία και θαυμασμό γα τη γη των προγόνων του, την οποία αισθάνεται και σαν την ιδιαίτερή του πατρίδα.Όπως αναφέρει σχετικά ο ίδιος στο blog του, αυτό δημιουργήθηκε για να φέρει σε επαφή τους Γιαννιώτες με τους Τουρκογιαννιώτες και να επιτευχθεί και η ανταλλαγή επισκέψεων και αναμνήσεων. «Οι επισκέψεις μας ενδυναμώνουν τους δεσμούς φιλίας και αγάπης των δύο λαών. Αυτή η επαναπροσέγγιση των μεταναστών και των δύο χωρών είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να γίνει για τους δύο λαούς», σημειώνει στο blog ο Μπουλέντ.Στην ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση αναφέρεται ακόμη, πως ο Μπουλέντ γνωρίζει πολλά πράγματα για τα σημερινά Γιάννινα, ενημερώνεται από το Ίντερνετ για διάφορα ζητήματα της πόλης, ενώ δηλώνει και οπαδός του ΠΑΣ ΓΙΑΝΝΙΝΑ!Η πιο χαρακτηριστική πάντως «σφραγίδα» του Μπουλέντ για τη σχέση του με την ιδιαίτερη πατρίδα του και τον τόπο καταγωγής του, είναι το βιβλίο που ο ίδιος έχει γράψει με τίτλο "Yanya'nın Gözyaşları" (Δάκρυα των Γιαννίνων). Παραθέτει ακόμη αναλυτικά και βιογραφίες Τουρκογιαννιωτών, που έμειναν στην ιστορία της πόλης, διατελέσαντες στον Τουρκικό Στρατό ή στη Διοίκηση, όπως ο πρώτος δήμαρχος της πόλης μετά την απελευθέρωση που ήταν ο Γιαγιά Μπέης. Οι Τουρκογιαννιώτες που παραμένουν εν ζωή, αλλά και οι απόγονοί τους, που διατηρούν τη φλόγα της ελληνικότητας στην ψυχή τους, είναι ένα ακόμη παράδειγμα της πολυπολιτισμικότητας των Ιωαννίνων, μίας πόλης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που χάθηκαν όμως είτε την περίοδο της ανταλλαγής του πληθυσμού, ως εφαρμογή της Συνθήκης της Λοζάννης είτε αργότερα κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής, με τον εκτοπισμό της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων.
Ποιοι ήταν οι Τουρκογιαννιώτες
H πλειονότητα των Χριστιανών Ρωμιών κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας της Ελλάδας, παραμένει αποστασιοποιημένη ως προς τους Μουσουλμάνους αφέντες τους. Επιπλέον, σταδιακά σταματάει ο εκτουρκισμός των λαών της Ρωμανίας. Οι συνήθεις εξισλαμισμοί δεν καταλήγουν πλέον απαραίτητα και σε εκτουρκισμό. Έτσι σε περιοχές του Ελληνισμού όπως η Ήπειρος, θα δημιουργηθούν ακμαίες κοινότητες Μουσουλμάνων Ρωμιών που όμως επωμίζονται το έργο της καταδυνάστευσης των Χριστιανών στις περιοχές τους. Έτσι θα εμφανιστούν οι Τουρκοπόντιοι και οι Τουρκογιαννιώτες, ενώ ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι απόγονοί τους, διαβιούν ακόμα και σήμερα εξ ολοκλήρου εντός της κεμαλικής Τουρκίας. Τα Γιάννινα έμειναν σχεδόν πέντε αιώνες υπό τον τουρκικό ζυγό από το 1430 έως το 1913, διάστημα που ήταν αρκετά μεγάλο για να αλλάξει η ελληνική συνείδηση των κατοίκων τους, η δομή της κοινωνίας και φυσικά οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.Aντίθετα, οι Tούρκοι ήταν εκείνοι που αφομοιώθηκαν - σε μεγάλο βαθμό - και αποδέχτηκαν τη νέα πραγματικότητα. Ο χριστιανικός πληθυσμός των Ιωαννίνων υπερτερούσε πάντα του αντίστοιχου αριθμού των κατακτητών. Με το πέρασμα του χρόνου, δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τύπος μουσουλμάνου οι Τουρκογιαννιώτες. Γεννημένοι στα Γιάννενα, στο Kάστρο οι περισσότεροι, έζησαν αρμονικά με τους Έλληνες. Πολλοί από αυτούς ήταν γόνοι μικτών γάμων, είχαν μητρική γλώσσα την ελληνική, που ήταν μέχρι το 1869 και η επίσημη κρατική, είχαν αποφοιτήσει από ελληνικά σχολεία και διέθεταν ανεξίθρησκη συνείδηση.
Ζωντανή σε ελάχιστους η εθνική μνήμη
Το πέρασμα του χρόνου και οι μέθοδοι αφομοίωσης που συστηματικά αξιοποιήθηκαν, με πιο πρόσφατο τον κεμαλισμό, μπορεί να αλλοίωσαν, όμως δεν εξαφάνισαν την εθνική τους μνήμη. Δυστυχώς, οι απόγονοι των περισσοτέρων από αυτούς λογικά και απόλυτα φυσιολογικά, έχουν απολέσει την ελληνικότητά τους, κυρίως μέσω ενσωμάτωσης στο μετά Κεμάλ τουρκικό έθνος. Γνωστή εξαίρεση αποτελούν, προς το παρόν, οι εκτός Τουρκίας Μουσουλμάνοι Κρητικοί (Κιριτλήδες), που αφθονούν σε Δωδεκάνησα, Λιβύη, Αίγυπτο, Λίβανο, αλλά και στη Συρία, όπου επιβιώνουν σε θύλακα με επίκεντρο χωριό ονόματι Χαμιντιέ, παραδόξως προς τιμήν του γενοκτόνου Οθωμανού σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ Β, που τους εγκατέστησε εκεί. Ίσως, οι Τουρκογιαννιώτες να αποτελέσουν μία ακόμη φωτεινή και ευχάριστη αν μη τι άλλο, εξαίρεση.
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Έκτοτε έχουν γίνει κάπoιες σποραδικές επισκέψεις σε διάφορα μέρη της Ελλάδας από όπου οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους έφυγαν για την Τουρκία στα πλαίσια της ανταλλαγής, όμως η φετινή επίσκεψη θα είναι πιο οργανωμένη. Οι επισκέπτες από την Τουρκία θα ξεκινήσουν από τη Θεσσαλονίκη την περιοδεία στα προγονικά τους εδάφη, θα ακολουθήσουν η Έδεσσα, τα Γιαννιτσά, η Καστοριά και τελικός προορισμός θα είναι τα Γιάννινα. Όπως περιγράφεται και στο πρόγραμμα της επίσκεψης πρώτος σταθμός θα είναι το Δημοτικό Μουσείο (Τζαμί Ασλάν Πασά), δεύτερος ο τάφος του Αλή Πασά και το Βυζαντινό Μουσείο στην Ακρόπολη του Κάστρου, ενώ θα γίνει και περιήγηση στο Κάστρο.
Επικεφαλής ένας απόγονος του Εσάτ Πασά!
Πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο στην εκδρομή, αλλά και γενικότερα στην σύσταση του Ιδρύματος και στην προσπάθεια επαναπροσέγγισης των σχέσεων των δύο πλευρών κατέχει ο Μπουλέντ Κοτσάμεμι, Τουρκογιαννιώτης κι αυτός, απόγονος του Εσάτ Πασά, που παρέδωσε την πόλη στον διάδοχο Κωνσταντίνο στην απελευθέρωση της το 1913. Ο Μπουλέντ ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη, αλλά δεν ξεχνά την καταγωγή του. Μάλιστα είναι ο δημιουργός ενός blog στο Ίντερνετ, με τίτλο το Yanya/Ioannina/Jannina στη διεύθυνση http://yanyafbk.blogspot.com/ , όπου μιλά με νοσταλγία και θαυμασμό γα τη γη των προγόνων του, την οποία αισθάνεται και σαν την ιδιαίτερή του πατρίδα.Όπως αναφέρει σχετικά ο ίδιος στο blog του, αυτό δημιουργήθηκε για να φέρει σε επαφή τους Γιαννιώτες με τους Τουρκογιαννιώτες και να επιτευχθεί και η ανταλλαγή επισκέψεων και αναμνήσεων. «Οι επισκέψεις μας ενδυναμώνουν τους δεσμούς φιλίας και αγάπης των δύο λαών. Αυτή η επαναπροσέγγιση των μεταναστών και των δύο χωρών είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να γίνει για τους δύο λαούς», σημειώνει στο blog ο Μπουλέντ.Στην ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση αναφέρεται ακόμη, πως ο Μπουλέντ γνωρίζει πολλά πράγματα για τα σημερινά Γιάννινα, ενημερώνεται από το Ίντερνετ για διάφορα ζητήματα της πόλης, ενώ δηλώνει και οπαδός του ΠΑΣ ΓΙΑΝΝΙΝΑ!Η πιο χαρακτηριστική πάντως «σφραγίδα» του Μπουλέντ για τη σχέση του με την ιδιαίτερη πατρίδα του και τον τόπο καταγωγής του, είναι το βιβλίο που ο ίδιος έχει γράψει με τίτλο "Yanya'nın Gözyaşları" (Δάκρυα των Γιαννίνων). Παραθέτει ακόμη αναλυτικά και βιογραφίες Τουρκογιαννιωτών, που έμειναν στην ιστορία της πόλης, διατελέσαντες στον Τουρκικό Στρατό ή στη Διοίκηση, όπως ο πρώτος δήμαρχος της πόλης μετά την απελευθέρωση που ήταν ο Γιαγιά Μπέης. Οι Τουρκογιαννιώτες που παραμένουν εν ζωή, αλλά και οι απόγονοί τους, που διατηρούν τη φλόγα της ελληνικότητας στην ψυχή τους, είναι ένα ακόμη παράδειγμα της πολυπολιτισμικότητας των Ιωαννίνων, μίας πόλης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που χάθηκαν όμως είτε την περίοδο της ανταλλαγής του πληθυσμού, ως εφαρμογή της Συνθήκης της Λοζάννης είτε αργότερα κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής, με τον εκτοπισμό της Εβραϊκής Κοινότητας των Ιωαννίνων.
Ποιοι ήταν οι Τουρκογιαννιώτες
H πλειονότητα των Χριστιανών Ρωμιών κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας της Ελλάδας, παραμένει αποστασιοποιημένη ως προς τους Μουσουλμάνους αφέντες τους. Επιπλέον, σταδιακά σταματάει ο εκτουρκισμός των λαών της Ρωμανίας. Οι συνήθεις εξισλαμισμοί δεν καταλήγουν πλέον απαραίτητα και σε εκτουρκισμό. Έτσι σε περιοχές του Ελληνισμού όπως η Ήπειρος, θα δημιουργηθούν ακμαίες κοινότητες Μουσουλμάνων Ρωμιών που όμως επωμίζονται το έργο της καταδυνάστευσης των Χριστιανών στις περιοχές τους. Έτσι θα εμφανιστούν οι Τουρκοπόντιοι και οι Τουρκογιαννιώτες, ενώ ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι απόγονοί τους, διαβιούν ακόμα και σήμερα εξ ολοκλήρου εντός της κεμαλικής Τουρκίας. Τα Γιάννινα έμειναν σχεδόν πέντε αιώνες υπό τον τουρκικό ζυγό από το 1430 έως το 1913, διάστημα που ήταν αρκετά μεγάλο για να αλλάξει η ελληνική συνείδηση των κατοίκων τους, η δομή της κοινωνίας και φυσικά οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.Aντίθετα, οι Tούρκοι ήταν εκείνοι που αφομοιώθηκαν - σε μεγάλο βαθμό - και αποδέχτηκαν τη νέα πραγματικότητα. Ο χριστιανικός πληθυσμός των Ιωαννίνων υπερτερούσε πάντα του αντίστοιχου αριθμού των κατακτητών. Με το πέρασμα του χρόνου, δημιουργήθηκε ένας καινούργιος τύπος μουσουλμάνου οι Τουρκογιαννιώτες. Γεννημένοι στα Γιάννενα, στο Kάστρο οι περισσότεροι, έζησαν αρμονικά με τους Έλληνες. Πολλοί από αυτούς ήταν γόνοι μικτών γάμων, είχαν μητρική γλώσσα την ελληνική, που ήταν μέχρι το 1869 και η επίσημη κρατική, είχαν αποφοιτήσει από ελληνικά σχολεία και διέθεταν ανεξίθρησκη συνείδηση.
Ζωντανή σε ελάχιστους η εθνική μνήμη
Το πέρασμα του χρόνου και οι μέθοδοι αφομοίωσης που συστηματικά αξιοποιήθηκαν, με πιο πρόσφατο τον κεμαλισμό, μπορεί να αλλοίωσαν, όμως δεν εξαφάνισαν την εθνική τους μνήμη. Δυστυχώς, οι απόγονοι των περισσοτέρων από αυτούς λογικά και απόλυτα φυσιολογικά, έχουν απολέσει την ελληνικότητά τους, κυρίως μέσω ενσωμάτωσης στο μετά Κεμάλ τουρκικό έθνος. Γνωστή εξαίρεση αποτελούν, προς το παρόν, οι εκτός Τουρκίας Μουσουλμάνοι Κρητικοί (Κιριτλήδες), που αφθονούν σε Δωδεκάνησα, Λιβύη, Αίγυπτο, Λίβανο, αλλά και στη Συρία, όπου επιβιώνουν σε θύλακα με επίκεντρο χωριό ονόματι Χαμιντιέ, παραδόξως προς τιμήν του γενοκτόνου Οθωμανού σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ Β, που τους εγκατέστησε εκεί. Ίσως, οι Τουρκογιαννιώτες να αποτελέσουν μία ακόμη φωτεινή και ευχάριστη αν μη τι άλλο, εξαίρεση.
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
